Her birimiz teminatlı temel bir gelir elde etseydik, iş dünyasında ne gibi değişiklikler gözlemlenebilirdi? On uzman çok farklı bakış açıları sunuyor.
Hiçbir şey yapmadan ayda 1000 £ kazanacağınız temin edilse ne yapardınız? İşinizi bırakır mıydınız? Kendi işinizi mi kurardınız? Asıl arzunuzu yerine getirmek için dünyayı mı dolaşırdınız? Eğer Evrensel Temel Gelir uygulamasına bir gün geçilecekse, bu soruları kendinize sormanız olası.
Evrensel Temel Gelir, yani devlet tarafından her vatandaşa aylık belirli bir gelir temin edilmesi yeni bir fikir değil. Martin Luther King’den muhafazakar ekonomist Milton Friedman’a kadar birçok kişi tarafından desteklenen bir model. Fakat son birkaç senede, dünyanın farklı şehirlerinde bu uygulama ile deneyler yapılmaya başlandı. Elon Musk, Mark Zuckerberg ve Nobel ödüllü ekonomist Angus Deaton bu modeli onayladılar.
Peki uzmanlar toplumda yaratacağı değişimin böylesine büyük olabileceği bir uygulamadan iş dünyasının nasıl etkileneceğini ön görüyor?
1. Canlanmış bir iş gücü
Teminatlı bir geliriniz olsa, çalışmaya zahmet eder miydiniz? Bir daha düşünün. Evrensel Gelir Projesi’nin kurucu ortağı Jim Pugh’a göre, pek çok araştırma temel gelir sağlayan çok az sayıda insanın iş gücünden ayrılacağını gösteriyor. Pugh, The Guardian’da(1) durumu şöyle ifade ediyor: "Hatta bazı deneyler temel gelirin girişimciliği artırdığını gösterdi. Bu da zaman içerisinde daha fazla istihdam sağlayabilir. Gerçek şu ki, çoğu birey topluma katkıda bulunmak istiyor. Eğer bu bireylere temel maddi güvenceyi sağlayabilirsek, bu katkının bir yolunu bulacaklardır."
2. Daha üretken çalışanlar
Dahası, belirli bir gelirin temin edilmesi aslında çalışma saatlerinde bizi daha mutlu ve üretken kılabilir. Milyonların takip ettiği ve sürdürülebilir konularına odaklanan çevrim içi platform Sustainable Human’ın kurucusu Chris Agnos(2), "İnsanlar bu yeni özgürlüğe uyum sağladıkça, birçok olumlu değişim meydana gelebilir," diyor. "Öncelikle, işsizlik artık sokakta yaşamak anlamına gelmeyeceği için, işverenler artık insanların varoluş endişelerinden çıkar sağlayamayacak. Bunun yerine, çalışanlar daha dinamik ve kaliteli çalışma deneyimleri talep edecekler."
Agnos, insanların keyif aldıkları işi yapabilme şansları olsa, işleri için çok daha tutkulu olabileceklerini belirtiyor. Agnos, "Yakın tarihli bir araştırma insanların yüzde 70’inin işlerinden nefret ettiğini gösteriyor. Bu, nüfusun yüzde 70’inin hayatlarını şu anda yapmakta olduklarını yapmaktansa, başka bir şey yaparak geçirmeyi yeğlediği anlamına geliyor." diyor. "Bu sistematik angarya hayatlarımızı, daha az gülümseme ve kahkahayla, başka bir düzende mümkün olabilecek keyfin yalnızca küçük bir parçasıyla yetinerek geçirmemize mal oluyor."
3. Girişimcilerin artması
İyi fikirler çoğunlukla düşünmeye zaman olduğunda ortaya çıkar. Bu sabah dokuzdan akşam beşe dek çalışmanın çarkında takılıp kaldığınızda pek de mümkün olmayacaktır. Yani ETG ile daha girişimci olanaklara yelken açmak için insanlara özgürlük alanı tanınabileceği öne sürülüyor. Freakonomics radyo programında(3) ETG ile ilgili bir tartışmada Kanada, Manitoba Üniversitesi’nde ekonomist olan Evelyn Forget, 18. ve 19. yüzyılda bazı büyük bilimsel ve kültürel atılımlara çalışmayan insanların imza attığına dikkat çekiyor. Forget, "Bunlar aylak adamlardı," diyor. "Bu kişilerin gereksiz hissettiklerini sanmıyorum. Katkılarının da göz ardı edilebileceğini düşünmüyorum."
4. İşe geri dönen insanlar
ETG istihdama teşvik ediyor. Citizen’s Basic Income Trust’ın yöneticisi Dr. Malcolm Torry, The Guardian’daki yazısında(4), "Mevcut sosyal yardım sistemi istihdamdan caydırıcı niteliktedir, çünkü pek çok hane daha fazla kazanç sağlasa da, daha fazla net gelir elde etmiyor," şeklinde açıklamada bulunuyor. ETG ile birçok haneye mali durum araştırmasından geçen sosyal yardımlar yapılmayacak ve her hanenin ek net gelirinde daha düşük kesinti oranları olacak. "Mevcut sistemdeki iş yeri yan hakları maaşlara belirgin bir destek işlevi görüyor, çünkü maaşların düşmesi durumunda vergi kredisi ve evrensel kredi yükselir. Temel gelir buna sebep olmaz, dolayısıyla daha düşük bir destek işlevi olacaktır.
5. Daha zeki mezunlar
ETG daha iyi eğitimli bir iş gücü yaratabilir mi? Yaratabilir. Joel Dodge, Quartz(5) için yazdığı bir makalesinde, "ABD ve Kanada, 1960’lar ve 70’lerde ciddi anlamda ETG’yi yürürlüğe koyma olasılığını değerlendiriyordu," diyor. Bu süreçte, ABD ve Kanada hükümetleri teminatlı gelirin, özellikle iş üzerindeki etkilerini araştırmak için bir dizi deney yaptırdı. Temel bulgulardan biri, modelin genç insanlar üzerindeki etkileriydi. Dodge, "Gençlerin okula odaklanmak için yarı-zamanlı işler bulmaya çalışmasına engel olunması, Kanada’nın Dauphin kasabasında liseyi terk etme oranlarında belirgin bir düşüşe ve New Jersey, Seattle ve Denver’daki katılımcı ailelerde liseyi bitirme oranlarında iki basamaklı artışlara sebep oldu," diyor.
6. Robotların geleceğine doğru daha yumuşak bir geçiş
Dünya Bankası (6) gelişim ekonomisi üst düzey yöneticisi Dhanta Devarajan, "Yapay zeka, robot bilimi ve diğer teknolojilerdeki gelişmeler işin geleceği ile ilgili soru işaretleri oluşturdu," diyor. Devarajan, insansız kamyonlar gibi bazı teknolojilere işaret ederek, bu değişimin insanların işlerini kaybetmelerine yol açabileceğini ve ETG’nin bu toplumsal dönüşümle baş etmede yardımcı olabileceğini belirtiyor. "Üretkenlikteki artışın bir bölümünün vergilendirildiği ve daha sonra çalışsa da, çalışmasa da vatandaşlara nakit olarak dağıtılması, gerilimin kısmen azalmasında etkili olabilir."
7. İşin anlamının değişmesi
Australian Institute of Employment Rights(7) yetkili müdürü Clare Ozich, "Toplumumuza katkısı olan ve çoğunlukla ücret karşılığı olmayan birçok iş var," diyor. "ETG’ye dair tartışmaların en heyecan verici yanı, işi nasıl algıladığımız ve hangi iş türlerine nasıl değer biçtiğimizle ilgili tartışmayı açması."
Ozich, şöyle eklemede bulunuyor: "ETG’ye yönelik eleştirilerden biri insanlara hiçbir şey yapmamalarına karşın ödeme yapılmasıyla ilgili. Gerçekten durum böyle mi? Toplumumuza katkıda bulunmak için gelir karşılığı istihdam gibi dar bir konseptin ötesinde birçok farklı yol yok mu? Ebeveynlik ve çocuk yetiştirme, gönüllülük ve doğal kaynakları koruma topluma verdiğimiz emeklerin sadece birkaçı, fakat çoğu zaman maaşımızı aldığımız istihdam durumumuzu işten arta kalan zamanda dahil olduğumuz bu projelerden daha çok önemsiyoruz."
Fakat diğer yanda…
8. Motivasyonu olmayan bir toplum
Oxford Üniversitesi’nde küreselleşme ve gelişim alanında öğretim üyesi olan Ian Goldin, Financial Times’da(8) şu öngörüde bulunuyor: "ETG toplumsal dayanışmayı zayıflatabilir. Hiçbir toplum yoksulluğun zorluğuna veya açlığa dayanmak zorunda olmamalı. Fakat yapabilenler için, bireyler ve ailelerin topluma kazandırılması, insanların işsizlikle baş etmesine, iş bulmasına, eğitilmesine ve yer değiştirmelerine olanak sağlayacak sosyal yardımın tasarlanması gerekiyor. Mümkün oldukça, güvenlik ağları hayat boyu bağlılığın garantisi değil, anlamlı işler ve topluma katılıma yönlendiren bir yaşam hattı olmalıdır."
Goldin şöyle devam ediyor, "Gelir ve iş arasındaki ilişkiyi bağımsızlaştırarak, insanları evde oturdukları için ödüllendirmek sosyal çürümenin temelini oluşturacaktır. Suç, uyuşturucu, parçalanan aileler ve diğer toplumsal olarak tahrip edici sonuçlar, ABD’deki uyuşturucu salgınıyla da görüldüğü gibi, artan işsizliğin baş gösterdiği yerlerde daha yaygındır."
9. Belki de maaşlar düşecek
Teminatlı gelir çalışanları şirket maaşları bakımından dezavantajlı hâle getirir mi? Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü’nün (OECD) 2017 tarihli bir raporunda(9) şu ifadeler yer alıyor: "Temel gelir, maaş müzakerelerinde dengeleri değiştirebilir ve işverenlerin bunun karşılığında maaşları düşürme eğilimleri olabileceği yönünde endişeler bulunuyor." Öte yandan, rapor aynı zamanda Evrensel Temel Gelir’in çalışanlara daha iyi bir ‘dış kaynak’ sağlayarak düşük maaşlı işlerin reddedilmesi ve yeterli ücretlerin sağlanmasında temel bir rol oynayacağına işaret ediyor.
10. Asıl sorunlar perde arkasında
Observer’ın baş yazarı Sonia Sodha, "ETG’nin ‘işin sonu’nu getireceği düşüncesi oldukça sorunlu," diyor(10). "Son yılların endüstriden kopuş evresinden çıkarılacak ders, işsiz kalacaklar için ödenek ayırmaya hazırlanmak yerine, eski işleri ortadan kalktığında yeni işlerine uyum sağlayabilmeleri için insanlara yeni beceriler kazandırmaya yatırım yapmanın gerekliliğidir.
"Toplumun büyük bir çoğunluğunun yetersiz devlet ödenekleriyle yaşamaya terk edildiği bir geleceğe değil, herkese özerklik ve tatmin sağlayacak adil geliri sunan iş olanaklarına sahip bir toplum için mücadele etmeliyiz. ETG olsa olsa, işin kalitesinin artırılması çabalarından tehlikeli bir sapma olarak nitelendirilebilir."
Kaynaklar:
(1) https://www.theguardian.com/cities/2018/jun/27/benefit-or-burden-the-cities-trying-out-universal-basic-income
(2) https://upliftconnect.com/universal-basic-income/
(3) http://freakonomics.com/podcast/mincome/
(4) https://www.theguardian.com/business/2017/feb/03/universal-basic-income-can-help-battle-inequality
(5) https://qz.com/765902/ubi-wouldnt-mean-everyone-quits-working/
(6) https://www.brookings.edu/blog/future-development/2017/02/15/three-reasons-for-universal-basic-income/
(7) https://www.greeninstitute.org.au/wp-content/uploads/2016/12/Less_Work_More_Fair_WEB_BM.pdf
(8) https://www.ft.com/content/100137b4-0cdf-11e8-bacb-2958fde95e5e
(9) http://www.oecd.org/social/soc/Basic-Income-Policy-Option-2017.pdf
(10) https://www.theguardian.com/commentisfree/2017/jul/10/mark-zuckerberg-universal-basic-income-facebook-tax
